بازگشت
نشست چهارجانبه؛ خواسته ها و اهداف دراز مدت
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

 سومین نشست سران کشورهای افغانستان، پاکستان، تاجکستان و روسیه هفته گذشته در شهر دوشنبه برگزار گردید. به همین منظور همزمان با ایام عید سعید فطر حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان سفر خود را به تاجکستان آغاز کرد تا درسومین نشست چهارجانبه سران این کشورها در دوشنبه شرکت نماید. البته افغانستان نشست ها و اجلاس های چندجانبه با کشورهای مختلف بخصوص کشورهای همسایه زیاد داشته است که یکی از این گونه نشست ها، نشست چهار جانبه سران یاشده در دوشنبه پایتخت تاجکستان می باشد.

بیشتر سفرهایی که آقای کرزی به خارج از افغانستان داشته است، مسایل سیاسی و امنیتی و مبارزه با تروریسم و افراطی گری در افغانستان مطرح بوده است، اما اجلاس چهار جانبه هرچهار دوشنبه بیشتر جنبه اقتصادی و همکاری های تجاری داشت، آنهم بادنیای خارج از مجموعه کشورهایی که با جهان غرب روابط نزدیک دارند. هرچند پاکستان دهها سال است که با غرب روابط نزدیک دارد و روزگاری یکی از پایگاههای مهم بلوک غرب به شمار می رفت، اما اکنون با توجه به رشد فزاینده افراطی گری در این کشور ونیز

رفتارهای دوپهلو توسط دولت مردان و نظامیان این کشور درقبال تروریسم و افراطی گری از محبوبیت لازم  در جهان غرب، برخور دار نیست و افغانستان هم که سعی دارد در عین حالی که نیروهای غربی در افغانستان حضور دارد، با کشورهای شرقی بخصوص روسیه و اسیای میانه روابط اقتصادی نیک برقرار نماید و به همین دلیل در سایه همین خواسته ها بود که  به نحوی هریک از چهارکشور اهداف متفاوتی را در این اجلاس دنبال می کردند و هرکشور دنبال اهداف و خواسته های خودشان در این اجلاس می گشتند.

اهدافی را که افغانستان در این اجلاس دنبال می کرد، بیشتر مسئله انرژی برق بود تا مسایل مهمی که در باره مبارزه با تروریسم و مصالحه با طالبان وجود دارد. افغانستان یکی از کشورهایی فقیری است که به شدت به واردات انژی از کشورهای همسایه وابسته است، تا پیش از این برق ازبکستان و ایران یکی از منابع انژی در شمال، مرکز و جنوب غرب کشور به شمار می رفت و دوسه سالی است که تاجکستان نیز یکی از کشورهای است که به جمع صادرات برق به افغانستان پیوسته است و تلاش دارد از این طریق سرمایه ای بدست آورد. تاجکستان یکی از کشورهای در حال توسعه است که طی چند سال اخیر از رشد چشم گیری برخوردار بوده است، همانطوری که اقای کرزی در این سفرش به امامعلی رحمان گفته است که من بارها به دوشنبه سفر کرده ام اما این بار دوشنبه را دگرگون یافتم، نشانه رشد چشم گیری این کشور در عرصه صنعت و توسعه شهری است، هرچند تاجکستان دشواری های زیادی را بعد از استقلال از شوروی کشید و دچار جنگ داخلی گردید، اما با عبور از این بحران اکنون روی قطار توسعه سوار گردیده است. تاجکستان کشوری است که از منابع زیر زمینی بسیار اندکی برخور دار است و تنها محصول مطرح کشاورزی این کشور پنبه است، اما این کشور کوهستانی از یک منبع خوبی به نام آب برخور دار است و تاجیکستان تلاش دارد از این منبع بهترین استفاده را ببرد، به همین دلیل تاجیکستان برای استفاده از برق آبی سرمایه گذاری زیادی کرده است، قرار دادهای کلان بند برق را با ایران، چین و دیگر کشور ها بست و اکنون این قرار دادها و بازسازی ها به مرحله بهره برداری رسیده است و تاجکستان در تلاش است، از تولید این منبع بهره مالی برده و به کشورهای خارجی برق صادر نماید، افغانستان یکی از بازارهای مهم صادرات برق برای تاجکستان به شمار می رود و اکنون این کشور در تلاش است تا به کشور پاکستان نیز برق صادر نماید، هرچند پاکستان در صنعت برق پیشرفت های زیادی کرده است، اما انتقال برق به بخش های کوهستانی کشمیر و چترال در ایالت پختونخواه یکی از مشکلات این کشور به شمارمی رود و انتقال برق در این مناطق از کشورتاجکستان به صرفه تر می باشد. به همین دلیل پاکستان نیز تمایل دارد تا از تاجکستان  در منطقه یادشده برق وارد نماید. البته در کنار انتقال برق اهداف دیگری را که پاکستان دنبال می کند، این است که این کشور تلاش دارد تا در آسیای میانه نفوذ داشته باشد، آسیای میانه در واقع سرزمین ناشناخته برای پاکستان به شمار می رود وطی دو دهه اخیر تلاش های زیادی را برای نفوذ سیاسی و اقتصادی به این منطقه انجام داده است و اکنون تاجکستان می تواند در وازه ورودی برای ورد به آسیای میانه به شمار می رود.

اما تاجکستان به تازگی روند توسعه را در کشورش رشد داده و به سرعت توسعه افزوده است، می خواهد با صدور برق هم درآمد سرانه مالی خود را بالا ببرد و هم و به مرور زمان به عنوان یکی از کشورهای مطرح و صاحب اقتدار حضور پیداکند و خود را در تحولات سیاسی منطقه ای شریک بداند. سیاست متعادل آقای رحمان در ایجاد رابطه با روسیه و نیز کشورهای که با امریکا بیشترین رابطه  را دارد مانند افغانستان و پاکستان، اکنون این سیاست نتایجی مثبتی را برای تاجکستان به بارآورده است.

اما روسیه به عنوان کشوری که باردیگر سعی دارد بعد از شوروی به عنوان یک قدرت دوم جهانی باردیگر مطرح گردد، سعی در گسترش نفوذ سیاسی خود دارد، تاجکیستان یکی از پایگاهها مهم این کشور در آسیای میانه به شمار می رود، اما گسترش روابط با پاکستان، به همان اندازه که آسیای میانه برای پاکستان ناشناخته است، پاکستان برای روسیه ناشناخته است و سعی دارد با گسترش روابط با این کشور و نفوذ در سرزمینی که روزی این کشور را یکی از عوامل شکست خود در افغانستان می دانست، دایره نفوذ خود را گسترش داده و با اسلام آباد نزدیک شود، بخصوص آن که برخی از دولت مردان و نظامیان پاکستانی از امریکا زیاد دل خوشی ندارد.

 وعده هایی  را که دیمتری مددوف رییس جمهور روسیه در این اجلاس به همتایان افغانی، تاجیک و پاکستانی خود داده است نشان می دهد که روسیه تا چه اندازه علاقه مند است که نفوذ خود را از آسیای به عنوان یک حیاط خلوت، فراتر ببرد و پاکستان را نیز در دایره نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در آورد. او در این اجلاس خاطر نشان نمود که امضای قرارداد اخیر میان روسیه و افغانستان در زمینه فروش نفت به افغانستان یک قرارداد مهم است که روسیه می تواند سالانه بیشتر از پنجاه هزار تن نفت را به افغانستان صادر نماید او گفت کشورش از پروژه های مهم اقتصادی حمایت می کند و از پروژه انتقال انرژی برق تاجکستان از طریق افغانستان به کشور های آسیایی جنوبی و به همین گونه ایجاد یک شبکه ترانسپورتی وسیع و همچنان راه اندازی خط آهن چین که از طریق تاجکستان به افغانستان و از آن طریق کشور پاکستان و دیگر کشورها را با یکدیگر وصل می نمایند، پشتیبانی نموده و به همینگونه روسیه علاقمند است تا در پروژه پایپ لاین گاز تاپی نیز سرمایه گذاری و همکاری نماید.

طبیعی است که اگر این پروژه هایی که از آن نامبرده شد عملی گردد هم تحول عظیم اقتصادی در منطقه ایجاد می کند وهم حضور روسیه و چین در منطقه گسترش چشم گیر خواهد یافت. بخصوص اگر کشور چین یا ازطریق تاجکستان خط آهن تاجکستان و یا از طریق دره واخان با افغانستان متصل شود، سایه های حضور چین در افغانستان سنگینی خواهد کرد و این حضور ممکن است به تحول اقتصادی عظیمی مبدیل گردد.

در کنار این موضوع یکی از اهدافی که روسیه از این نشست ها دنبال می کند، گسترش ترانزیت موادمخدر از شمال کشور به تاجکستان و روسیه است. اکنون تاجکستان- روسیه و اروپا به یکی از مسیرهای مهم و اساسی ترانزیت مواد مخدر تبدیل گردیده است، طوری که حتی مرزبانان روسی در خاک تاجکستان نیز نتوانسته اند جلو ترانزیت سازمان یافته مافیای مخدر را از این مسیر سد نماید، حتی سال پیش روسیه عملیاتی علیه قاچاقچیان در ولایت ننگرهار افغانستان انجام داد، اما جلو ترانزیت روبه گسترش مواد مخدر را از خاک تاجکستان به روسیه را گرفته نتوانست. براین اساس روسیه دراین گونه اجلاس ها سعی دارد، به یک راه معقول در این راستا دست پیدا کند و به همین دلیل در نشست های مشترک روسای جمهور چهار موضوع ترانزیت موادمخدر یکی از موضوعات مهم این گفتگو ها بود.

به هرحال نشست دوشنبه هرچند دستآوردهای فوری برای افغانستان نداشت و تنها دستآورد عملی آن افتتاح سافارت جدید افغانستان در دوشنبه بود، اما اگر طرحهایی که دورنمای آن در این اجلاس ریخته شد عملی گردد، افغانستان نیز می تواند به تدریج گامهایی را به سوی توسعه بردارد.


September 5th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات